Hoe de overwinning van Trump vooral de nederlaag van Harris is

Donald Trump wordt - opnieuw - president van de Verenigde Staten. Zijn overwinning is die van de Amerikaanse miljardairs, die honderden miljoenen dollars pompten in zijn campagne. Het is ook de nederlaag van een Democratische Partij die geen perspectief meer biedt aan jongeren en aan de werkende klasse. De verkiezing van Trump luidt een nieuwe fase in van autoritarisme in de VS en van spanningen in de wereld. Maar er is hoop: een nieuwe generatie activisten staat klaar om het verzet aan te voeren.

De overwinning van Donald Trump is de overwinning van het grote geld. De Verenigde Staten hebben een lange traditie van multinationals en rijken die de kiescampagne van kandidaten - van beide kampen - sponsoren om hun belangen te verdedigen eens hun kandidaat verkozen is. In deze campagne gaven 150 miljardairs samen zo'n 700 miljoen dollar uit om de verkiezingen te beïnvloeden. Het overgrote deel daarvan ging naar Donald Trump. Heel wat rechtse miljardairs wierpen niet alleen hun geld in de strijd, maar ook de redacties van hun mediagroepen of de algoritmes van hun socialemediaplatformen. Alles om hun collega-miljardair Donald Trump opnieuw in het Witte Huis te krijgen.

Donald Trump is meester van de misleiding en de leugens. Dat bewees hij deze campagne opnieuw. Hij stelt zichzelf voor als verdediger van de gewone Amerikaan, maar hij is de miljardair die steelt van het volk en geeft aan de rijken. Hij beweert voor vrede te willen zorgen, maar hij bereidt een totale oorlog tegen Iran voor en flirt met een wereldoorlog tegen China. Hij zaait fake news over hoe zijn tegenstanders de verkiezingen proberen te stelen, terwijl hij zelf al aankondigt dat hij het land zal besturen als een dictator.

Het programma van Trump staat bol van de antisociale maatregelen, tégen de belangen van de werkende Amerikaan, maar daar repte hij tijdens de campagne met geen woord over. Belastingverlagingen voor de allerrijksten, gefinancierd door zware besparingen op sociale uitgaven voor de kwetsbaren. Afbouw van sociale controles en regulering van grote bedrijven, zodat ze aan niks of niemand nog verantwoording moeten afleggen. Het aan banden leggen van de vakbonden en het inperken van het stakingsrecht en het recht op collectieve onderhandelingen. En een verdere escalatie van de vijandigheden met China, in de hoop de opkomende Chinese concurrenten met brutale middelen uit te schakelen.

Democraten duwden jongeren en werkende klasse van zich weg

Tegelijk is het zo dat Kamala Harris en co over de hele lijn gefaald hebben. De Democraten verliezen in alle zeven strijdstaten - de staten waar beide partijen nek aan nek liggen, en waar eigenlijk wordt beslist wie president wordt - en ze verliezen ook de 'popular vote', het totaal aantal stemmen over alle staten heen.

Een blik op die 'popular vote' volstaat om te zien dat Trump vooral wint omdat Harris zwaar verliest. Nog niet alle stemmen zijn geteld, maar het ziet ernaar uit dat Trump in vergelijking met 2020, toen hij verloor van Joe Biden, evenveel of zelfs iets minder stemmen zal halen … maar de Democraten verliezen wellicht ruim 10 miljoen kiezers. De terugval is vooral sterk bij jongeren en in stedelijke gebieden.¹ Dat wijst erop dat het wantrouwen in de Democratische Partij groot is en dat zij er niet in zijn geslaagd om een groot deel van de werkende klasse en de jeugd te mobiliseren.

Koopkracht was afgetekend de eerste bezorgdheid van kiezers. Maar de boodschap van de Democraten was: ons beleid werkt, de economie doet het prima.

Vier jaar geleden slaagde Joe Biden erin om een recordaantal kiezers op de been te brengen tegen Trump. Daarvoor moest hij onder andere een aantal verkiezingsbeloftes doen als toegeving aan de beweging rond Bernie Sanders, de onafhankelijke linkse senator die in de voorverkiezingen veel kiezers achter zich had gekregen. Maar toen Biden president was, kwam er van de beloofde economische rechtvaardigheid en sociale vooruitgang weinig in huis.

Fundamentele veranderingen, zoals een hoger minimumloon en betaalbare gezondheidszorg bleven uit. De afgelopen jaren was de inflatie hoog en werd het leven dus in snel tempo duurder. Huisvesting en voedingsmiddelen werden maar liefst een kwart duurder. De loonstijgingen kenden echter een sterke terugval, vooral bij jobs met een lager inkomen.²

Koopkracht (economie) was dan ook afgetekend de eerste bezorgdheid van kiezers. Maar de boodschap van de Democraten was: ons beleid werkt, de economie doet het prima.

De economie groeit inderdaad, maar lang niet iedereen profiteert daarvan. Uiteindelijk stemde 90% van de kiezers die ontevreden zijn over de economische situatie voor Trump. De Republikeinen deden het ook afgetekend beter bij arbeiders zonder diploma.

"Het zou geen verrassing mogen zijn dat een Democratische Partij die de werkende klasse in de steek laat, nu zelf in de steek wordt gelaten door de werkende klasse", reageert Bernie Sanders scherp. Hij wijst erop dat deze keer niet alleen veel witte arbeiders, maar ook veel latino en zwarte arbeiders om die reden voor Trump hebben gestemd. "Terwijl de Democratische leiding het status quo verdedigt, is het Amerikaanse volk kwaad en wil het verandering."

Een tweede duidelijke game changer was de oorlog in Gaza. Biden en Harris gaven het voorbije jaar een recordbedrag aan militaire steun aan Israël en zijn daarmee medeplichtig aan de genocide.

Een protestbeweging van historische proporties, vooral getrokken door jongeren, kon Harris er niet van overtuigen om haar onvoorwaardelijke steun voor Israël in te trekken. In reactie daarop riepen de actievoerders op om noch Trump noch Harris te stemmen, in de geest van de Vietnambeweging die in de jaren 1960 de verkiezingen boycotte.

Die oproep kreeg breed gehoor, vooral in strijdstaten als Michigan en Wisconsin waar een grote Arabisch-Amerikaanse gemeenschap woont. In de stad Dearborn in Michigan bijvoorbeeld, waar Biden vier jaar geleden nog drie keer zoveel stemmen haalde als Trump, finisht Harris nu tweede met slechts 28% en haalt de pro-Palestijnse kandidaat Jill Stein van de Green Party met 22% een ongezien goed resultaat.

Trump speelde er handig op in dat veel Amerikanen de 'eindeloze oorlogen' beu zijn. Harris droeg daarentegen geen vredesboodschap uit. In haar toespraak voor de Democratische Nationale Conventie zei ze zelfs: "Als opperbevelhebber zal ik erover waken dat de VS altijd de sterkste en meest dodelijke strijdkracht ter wereld heeft."³

Met hun neoliberale beleid dat niet omkijkt naar de werkende mensen die het moeilijk hebben, met hun imperialistische buitenlandse beleid en met hun campagne die geen enkel perspectief bood op verandering, hebben de Democraten hun eigen nederlaag georganiseerd.

Kamala Harris richtte haar campagne niet op het discours van de linkse vleugel van de Democratische Partij en op dat van de vakbonden, waarvan vooral de United Auto Workers (UAW) sterk gemobiliseerd heeft tegen Trump met een duidelijk klassenverhaal.

Integendeel, net als Hillary Clinton acht jaar geleden richtte ze zich in de plaats voluit op het centrum, met enkel een verhaal tegen Trump, zonder eigen wervende boodschap.

De laatste weken gaf Harris in haar campagne zelfs een prominentere rol aan zogezegd 'gematigde' Republikeinen zoals Liz Cheney (dochter van Dick Cheney, oud-minister en vicepresident onder Bush sr. en Bush jr. en mee verantwoordelijk voor twee oorlogen in Irak), in plaats van aan linkse politici zoals Bernie Sanders of strijdbare syndicalisten zoals Shawn Fain van de UAW.

Op die manier gingen de presidentsverkiezingen niet over een keuze tussen twee programma's of twee visies, maar beperkte de stembusgang zich tot de vraag wie de rol van president moest invullen.

De Democraten hebben zo hun eigen nederlaag georganiseerd, met hun neoliberale beleid dat niet omkijkt naar de werkende mensen die het moeilijk hebben, met hun imperialistische buitenlandse beleid en met hun campagne die geen enkel perspectief bood op verandering.

Trump 2.0, een grote bedreiging voor de democratische rechten

Trump kreeg de steun van de miljardairs en van de grote technologiebedrijven in Silicon Valley en van de oliemaatschappijen in Texas. Zij willen de overheid nog meer dan tevoren onder hun autoritaire controle brengen.

Elon Musk, de rijkste man ter wereld en eigenaar van Tesla (auto's), SpaceX (ruimtevaart) en X (sociale media), richtte een eigen campagnehoofdkwartier op in de belangrijkste strijdstaat Pennsylvania, waar hij onder meer geld uitdeelde aan kiezers die zich registreerden om voor Trump te stemmen.

De politieke shift in Silicon Valley kan veel teweegbrengen. Deze invloedrijke miljardairs controleren strategische technologieën en platformen die onder meer bepalen hoe nieuwsberichten ons bereiken.

"Het feit dat precies de allerrijkste man van de planeet zich met zoveel vuur in de strijd gooit, verlegt natuurlijk grenzen", schrijft Ruud Goossens in De Standaard. "Deze campagne kan gerust een plutocratisch⁴ feestje genoemd worden. Musk heeft zijn socialemedia-imperium helemaal omgebouwd om Trump mee aan de macht te helpen."

Musk streamde ook live een urenlang gesprek met Trump op X, waar Trump onder meer zei dat arbeiders die staken ontslagen zouden moeten worden.

Peter Thiel, voormalig zakenpartner van Elon Musk bij Paypal, financierde de campagne van Trumps running mate J.D. Vance. Thiel is een van de pioniers van de extreemrechtse golf in Silicon Valley. Heel wat Big Tech-ondernemers volgden de afgelopen maanden zijn voorbeeld en stapten over van het Democratische naar het Republikeinse kamp.

Jeff Bezos van Amazon ging zo ver niet, maar gebood zijn krant The Washington Post wel om een steunverklaring aan Kamala Harris in te trekken.

De politieke shift in Silicon Valley kan veel teweegbrengen. Deze invloedrijke miljardairs controleren strategische technologieën en platformen die onder meer bepalen hoe nieuwsberichten ons bereiken.

Hun doel is in de eerste plaats om opkomende concurrenten uit China uit te schakelen en daarvoor rekenen ze op Trump. Maar ook op binnenlands vlak komt Trump van pas.

Peter Thiel zei vijftien jaar geleden al dat kapitalisme en democratie niet meer te verzoenen zijn. Om zijn kapitaal veilig te stellen, kiest hij dus voor de afbraak van rechten en inspraak. Een sterke leider, niet gehinderd door de scheiding der machten of democratische controle, zou volgens Thiel en co veel beter geschikt zijn om rijke oligarchen zoals hem te bedienen.

Via Trump kunnen zij de vakbonden aan banden leggen, tax cuts voor de allerrijksten bekostigen door zware besparingen op sociale uitgaven (Musk zou hier persoonlijk op toezien), sociale regulering en milieuwetgeving terugschroeven en de toezicht verminderen op mogelijke concurrentievervalsing of machtsmisbruik.

Terwijl de besparingen en inperkingen van de democratie het hele volk treffen, moeten gerichte aanvallen op het abortusrecht of de massale deportatie van arbeidsmigranten zonder papieren, dienen om het volk te verdelen en tegen elkaar op te zetten.

Rechts Amerika maakt zich al klaar om een autoritaire staatsvorm in te voeren. De rechtse denktank The Heritage Foundation schreef voor Trumps vorige ambtstermijn een draaiboek dat ook voor twee derde werd uitgevoerd.

Deze keer trok de denktank de aandacht met het zogenaamde Project 2025, een plan om op 180 dagen tijd de democratische tegenmachten uit te schakelen en zoveel mogelijk macht bij de president te centraliseren.

Het draaiboek omvat onder andere een grote zuivering van de overheidsinstellingen, waarbij tienduizenden ambtenaren zouden worden vervangen door loyale Trump-aanhangers. Ook de vakbonden zouden zwaar worden aangepakt en zelfs verboden in de publieke sector. Het ministerie van Onderwijs zou worden ingeschakeld om linkse en maatschappijkritische geluiden uit de scholen en bibliotheken te bannen.

Een ander draaiboek van dezelfde denktank, Project Esther, beschrijft dan weer hoe de nieuwe regering op een jaar tijd de pro-Palestijnse beweging de kop in kan drukken en in het algemeen hardere vormen van repressie tegen protestacties kan doorvoeren.

Dat alles zou plaatsvinden tegen de achtergrond van ongeziene aanvallen op de rechten van migranten, vrouwen en LGBTI+ personen. Terwijl de besparingen en inperkingen van de democratie het hele volk treffen, moeten gerichte aanvallen op het abortusrecht of de massale deportatie van arbeidsmigranten zonder papieren, dienen om het volk te verdelen en tegen elkaar op te zetten.

Moment grijpen voor een ongebonden Europa

De comeback van Trump dwingt Europa om zijn positie in de wereld te herzien. Trump is namelijk alles behalve de vredesduif die hij laat uitschijnen.

Zijn plannen om China onder de duim te krijgen zijn zo radicaal en agressief dat hij flirt met een wereldoorlog.

Trump noemt zich de 'beste vriend van Israël' en is al jaren close met de uiterst rechtse Israëlische premier Benjamin Netanyahu. Samen zijn Trump en Netanyahu van zin om een regionale coalitie tegen Iran op te zetten, onder leiding van Israël en met als einddoel om een totale oorlog te ontketenen.

Met Trump als president zal de druk op de Europese Navo-lidstaten nog veel groter worden om de volledige kost van de oorlog in Oekraïne te dragen. Zo heeft Trump de handen vrij om de militaire escalatie met China op te pompen.

Van Trump wordt vaak beweerd dat hij 'pro-Rusland' is, maar in werkelijkheid verlangt Trump hetzelfde als Biden en Harris: dat Europa geen Russisch maar Amerikaans aardgas koopt en dat de Europese Navo-landen hun militaire uitgaven verhogen om Rusland in bedwang te houden.

Blindelings blijven volgen wat de VS ons opdraagt, zou Europa enkel industrieel verval en torenhoge inflatie opleveren. De LNG-deal die Joe Biden met de Europese Unie onderhandelde, maakte onze industrie reeds afhankelijk van peperduur en vervuilend Amerikaans schaliegas. Met het subsidieprogramma van de Inflation Reduction Act koopt de VS strategische industriële investeringen weg uit Europa. En nu komt daar wellicht nog een handelsoorlog van Trump bij, die een invoerheffing van 10% op alle import uit Europa heeft beloofd, en zelfs 60% op alle import uit China.

Tegelijk zal met Trump als president de druk op de Europese Navo-lidstaten nog veel groter worden om de volledige financiële kost van de oorlog in Oekraïne te dragen. Zo heeft Trump de handen vrij om de militaire escalatie met China op te pompen, al dan niet met provocaties in Taiwan. De wederzijdse handel in goederen tussen de EU en China bedraagt jaarlijks bijna 740 miljard euro. Elk conflict in deze regio zou dus onmiddellijk zware gevolgen hebben in Europa. Om nog maar te zwijgen van het risico op een nieuwe wereldoorlog.

De Europese landen hebben zich de afgelopen jaren laten meeslepen in een koude-oorlog-logica, waarbij Washington zich opwerpt als leider van een pro-westers blok gericht tegen China en bij uitbreiding alle opkomende landen in het globale Zuiden. De enige toekomst die Europa heeft in dat scenario is die van ondergeschikte junior partner van de Verenigde Staten, zowel economisch als geopolitiek.

"Europa zou beter samenwerken met de nieuwe economische grootmachten in plaats van het bootje steeds aan Washington te hangen", zegt Peter Mertens in een interview over zijn boek Muiterij. Enkel een ongebonden positie geeft Europa de vrijheid om zijn eigen koers te varen. In plaats van ons op te sluiten in blokken is het beter een brede waaier van relaties aan te gaan, gebaseerd op dialoog en partnerschap, ook met het globale Zuiden, met landen in Azië, Afrika en Latijns-Amerika.

Een ongebonden Europa is totaal iets anders dan de oproep voor meer 'Europese autonomie' die her en der weerklinkt bij de Georges-Louis Bouchez en Theo Franckens van deze wereld, die hun slaafse bewondering voor de Verenigde Staten niet wegsteken en die de alliantie tussen Europa en de VS nog willen versterken. Wanneer Trumps toekomstig vicepresident J.D. Vance zegt "The time has come for Europe to stand on its own feet", dan bedoelt hij dat Europa meer moet betalen om toch nog afhankelijk te blijven van de VS. Hogere militaire uitgaven zorgen namelijk geenszins voor meer autonomie als België en andere Europese landen onder het Amerikaanse militaire gezag van de Navo blijven.

Niet treuren, maar terugvechten

Acht jaar geleden, toen Trump voor het eerst aan de macht kwam, werd een uitspraak van de legendarische Amerikaanse vakbondsleider en singer-songwriter Joe Hill de officieuze leuze van het sociaal verzet: 'Don't mourne, organize!' Niet treuren, maar je organiseren om terug te vechten. De strijdbaarheid en organisatiekracht van de Amerikaanse linkerzijde is sindsdien alleen maar sterker geworden.

In de VS is een nieuwe generatie activisten opgestaan. 'Jong en pro vakbond', zo omschrijven kranten het. Dan hebben ze het onder anderen over de jonge vakbondsvrouw Nabretta Hardin die de vakbond bij Starbucks oprichtte en de charismatische Chris Smalls die hetzelfde deed bij Amazon. Vorig jaar dwongen de automobielarbeiders samen met de UAW-vakbond van Shawn Fain de grote drie automobielbedrijven GM, Ford en Stellantis op de knieën. Recent nog boekten ook de arbeiders bij Boeing een belangrijke overwinning.

En dan is er nog de moedige Palestina-generatie, die zich nooit liet breken door repressie of chantage. Hun opstand tegen het tweepartijenstelsel zet misschien zelfs de deur op een kier voor een echt links alternatief in de VS.

1 Vergelijking op basis van exit polls van MSNBC. 2024: https://www.nbcnews.com/politics/2024-elections/exit-polls 2020: https://www.nbcnews.com/politics/2020-elections/exit-polls/

2https://www.hiringlab.org/2024/09/19/september-2024-us-labor-market-update-posted-wage-growth-has-picked-up/

3 https://www.youtube.com/watch?v=tpZ2XYEVmZU

4 Plutocratie betekent heerschappij van het geld