Kabinet verkent mogelijkheden tegen demonstratieondermijning

Nieuwsbericht | 10-01-2025 | 15:45

De grondwettelijke vrijheid om te demonstreren is een fundamenteel recht en een belangrijk onderdeel van onze democratische samenleving. Ministers van Weel (Justitie en Veiligheid) en Uitermark (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) benadrukken het belang van deze vrijheid, die breed wordt gedragen in Nederland, in een brief die vandaag naar de Tweede Kamer is verzonden. Demonstraties mogen schuren, maar waar grenzen worden overschreden stopt het begrip. Hoe waarborgen we het demonstratierecht voor iedereen als een kleine groep zich misdraagt? Het is dit dilemma dat de bewindspersonen aan de kaak stellen.

Onderzoek

Om echt sneller, effectiever en gerichter op te kunnen treden tegen bewust ontwrichtende acties waarbij de wet wordt overtreden en daarmee ook het maatschappelijk draagvlak voor demonstraties te behouden, wil het kabinet scherper onderscheid maken tussen vreedzame protesten en ordeverstorende acties. Het eerder aangekondigde onderzoek dat via het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) wordt uitgevoerd, zal naar verwachting bijdragen aan het maken van een scherper onderscheid. De uitkomsten van dit onderzoek worden in de zomer van 2025 verwacht.

Verkenning verbod op gezichtsbedekkende kleding

Ook zal het kabinet parallel aan dit onderzoek al stappen ondernemen om problemen rondom demonstraties aan te pakken. Zo wordt in het eerste kwartaal van 2025 een wettelijk verbod op gezichtsbedekkende kleding bij demonstraties verkend. Er zijn namelijk een aantal demonstraties geweest waarbij relschoppers met gezichtsbedekkende kleding de wet hebben overtreden, bijvoorbeeld door spullen te vernielen of geweld te plegen. Gezichtsbedekkende kleding kan vervolgens de opsporing van deze relschoppers bemoeilijken.

Druk op capaciteit politie en Openbaar Ministerie

Het totaal aantal demonstraties in Nederland is meer dan verdrievoudigd tussen 2015 en 2022. Ook de politie-inzet op demonstraties is sinds 2017 met 84% gestegen. De korpschef heeft een dringend signaal afgegeven dat deze inzet zwaar drukt op de politieorganisatie. Ook het OM maakt om de strafrechtketen te verlichten steeds scherpere keuzes. Een daarvan is dat het OM in beginsel geen strafvervolging instelt voor een overtreding van de Wet openbare manifestaties, mede omdat de praktijk uitwijst dat rechters bij de relatief geringe strafbare feiten die begaan worden in relatie tot een vreedzame demonstratie veelal lage of géén straffen opleggen.

Voor het plegen van misdrijven, zoals vernieling, bedreiging, (groeps)belediging, discriminatie of brandstichting, vindt in beginsel strafvervolging plaats. Ook kunnen meerdere opeenvolgende overtredingen vervolgd worden. Dat kan alleen als aangehouden demonstranten worden geregistreerd. Dat gebeurt nu beperkt, omdat demonstranten soms geen identiteitsbewijs bij zich hebben en registratie veel politiecapaciteit kost. Het kabinet zal in gesprek met politie en het OM kijken of aanvullende acties nodig zijn om strafbaar gedrag meer dan nu te kunnen vervolgen.

Online oproepen

Online aangejaagde ordeverstoringen zijn een relatief nieuw probleem. Het gaat om (dreigende) fysieke ordeverstoringen, die online beginnen of online worden versterkt. Denk daarbij aan de online oproepen om in opstand te komen tijdens de avondklokrellen in coronatijd en een uit de hand gelopen weggeefactie in een winkelcentrum ook aan oproepen om snelwegen te blokkeren.

Het tegengaan van uitingen raakt de grondwettelijke vrijheid van meningsuiting (verbod op censuur). Reactief optreden vanwege de inhoud van een uiting is wel mogelijk, denk daarbij bijvoorbeeld aan vervolging voor opruiing. Daarnaast is het streven om dit soort uitlatingen zo snel als mogelijk offline te laten halen en de personen die de uitlatingen plaatsen vaker en sneller te bestraffen.

De minister van Justitie en Veiligheid bereidt daarom een wetsvoorstel voor om de informatiepositie van politie rond de openbare-ordehandhaving te verbeteren. In de eerste helft van dit jaar wordt een wetsvoorstel in consultatie gebracht waarin de bevoegdheid tot stelselmatige informatievergaring in publiek toegankelijke online bronnen wordt geregeld. Tegelijkertijd wordt hard gewerkt aan de mogelijkheid om in het kader van de openbare-ordehandhaving de politie ook toegang tot besloten app- en chatgroepen te geven, zoals het Kamerlid Yeşilgöz-Zegerius in haar motie vraagt.

In gesprek blijven

Daarnaast blijven de ministeries van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Justitie en Veiligheid in gesprek met verschillende betrokken partijen, zoals gemeenten, politie, maatschappelijke organisaties en belangenorganisaties van demonstranten. Deze dialoog is essentieel om de balans te vinden tussen het beschermen van het demonstratierecht en het aanpakken van de kleine groep die zich misdraagt. Door samen te werken met alle betrokkenen wil het kabinet komen tot een breed gedragen aanpak die zowel ruimte biedt voor vreedzame demonstraties als bijdraagt aan een veilige en ordelijke samenleving.

Public link

Please use the above public link if you want to share this noodl on another website.