Nowelizacja ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa

Obecny sposób powoływania członków-sędziów do KRS - ich wybór przez Sejm - sprawia, że Rada nie daje gwarancji niezależności i bezstronności. Skład KRS zdominowany przez osoby desygnowane przez władzę ustawodawczą i wykonawczą ogranicza jej funkcję jako strażnika niezależności sądów i niezawisłości sędziów

Mogę z pełnym przekonaniem powiedzieć: to jest projekt kompromisu. Kompromisu, który nie oznacza rezygnacji z zasad, lecz ich wyważenie - tak, by przywrócić zgodność z Konstytucją i wykonać zobowiązania wynikające z wyroków europejskich trybunałów oraz Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Musimy to zrobić - nie dla siebie, ale dla obywateli - powiedział minister sprawiedliwości Waldemar Żurek.

W wyrokach TSUE i ETPCz wielokrotnie podkreślały, że obecny system powoływania sędziów-członków KRS budzi uzasadnione wątpliwości co do niezależności sądów oraz wpływa negatywnie na zaufanie publiczne do wymiaru sprawiedliwości. Europejski Trybunał Praw Człowieka jednoznacznie wypowiadał się na temat KRS w aktualnym składzie. W sprawie Reczkowicz przeciwko Polsce ETPCz uznał, że obecna KRS nie zapewnia wystarczających gwarancji niezależności od władzy wykonawczej i ustawodawczej. Z kolei w sprawie Dolińska-Ficek i Ozimek przeciwko Polsce powiedział, że nie gwarantuje prawa do niezależnego i bezstronnego sądu. Stanowiska z tych dwóch spraw, zostały podtrzymane przez ETPCz w kolejnych dwóch wyrokach (Advance Pharma sp. z o.o. przeciwko Polsce oraz Wałęsa przeciwko Polsce).

Ta ustawa to nie tylko techniczna korekta przepisów - to fundamentalna zmiana funkcjonowania Krajowej Rady Sądownictwa. Przywracamy niezależność KRS, odbieramy wpływ politykom i oddajemy głos środowisku sędziowskiemu, a poprzez utworzoną Radę Społeczną przy KRS oddajemy transparentną kontrolę obywatelom. To krok w stronę prawdziwego państwa prawa, w którym obywatel ma gwarancję, że jego sprawę rozstrzyga niezależny i bezstronny sąd - podkreślił na konferencji minister Waldemar Żurek.

Ustawa naprawcza

Celem zaprezentowanego dzisiaj projektu jest zapewnienie wyboru 15 członków-sędziów przez sędziów (a nie polityków) wszystkich szczebli i rodzajów sądów (Sąd Najwyższy, sądy apelacyjne, okręgowe, rejonowe, wojskowe, administracyjne). Wybory będą bezpośrednie i tajne, przeprowadzane przez PKW.

Kandydować będą mogli sędziowie z co najmniej dziesięcioletnim stażem pracy na stanowisku sędziego, w tym pięcioletnim w sądzie, w którym aktualnie orzekają.

Projekt przywraca autonomię środowiska sędziowskiego w wyborze swoich przedstawicieli do Krajowej Rady Sądownictwa, ogranicza wpływ władzy ustawodawczej i wykonawczej oraz zapewnia przejrzystość tego procesu.

Jeśli nie uporządkujemy sytuacji w wymiarze sprawiedliwości, każdy Polak będzie płacił za ten chaos z własnego budżetu. Dlatego zależy mi na porozumieniu, również z prezydentem Karolem Nawrockim. Będę go publicznie do tego namawiał. Jeżeli pojawi się przestrzeń do bezpośrednich rozmów, jesteśmy gotowi, by przekonywać go do podpisania tej ustawy. Jestem spokojny i przekonany, że projekt spotka się z akceptacją obywateli - dodał szef wymiaru sprawiedliwości.

Wybór 15 członków-sędziów

- członkowie-sędziowie KRS są wybierani przez wszystkich sędziów w bezpośrednich, tajnych wyborach przez sędziów;

- głosują sędziowie SN, sądów powszechnych, sądów wojskowych i sądów administracyjnych - w stanie czynnym;

- mandaty są rozdzielone proporcjonalnie do liczby sędziów w poszczególnych sądach: 1 sędzia Sądu Najwyższego, 2 sędziów apelacyjnych, 3 okręgowych, 6 rejonowych, po 1 z sądów wojskowych, Naczelnego Sądu Administracyjnego i Wojewódzkich Sądów Administracyjnych.

Kandydowanie

- kandydatem może zostać sędzia z co najmniej 10-letnim stażem, w tym minimum 5-letnim w sądzie, w którym aktualnie orzeka;

- kandydatury mogą zgłaszać odpowiednie grupy sędziów, Naczelna Rada Adwokacka, Krajowa Rada Radców Prawnych, Krajowa Rada Notarialna.

Przeprowadzenie wyborów

- Państwowa Komisja Wyborcza (PKW) jest organem zarządzającym i przeprowadzającym wybory;

- PKW weryfikuje zgłoszenia kandydatów pod względem formalnym i prawnym, przygotowuje karty do głosowania;

- wybory prowadzają komisje skrutacyjne w poszczególnych sądach, a głosy oddawane są na kartach wyborczych;

- każdy głosujący może oddać maksymalnie 15 głosów (jeden głos na każde miejsce w KRS, które powinien zająć sędzia)

- PKW organizuje wysłuchanie publiczne - jest ono nagrywane i transmitowane na żywo;

- protesty wyborcze rozpatruje Naczelny Sąd Administracyjny.

Wysłuchanie publiczne

- jest obligatoryjne;

- najpierw kandydat prezentuje siebie, później uczestnicy wysłuchania zadają pytania;

- organizuje PKW, najpóźniej 7 dni przed dniem wyborów;

- każda osoba może wziąć udział w wysłuchaniu (po formalnym zgłoszeniu, co najmniej 3 tygodnie przed dniem wyborów).

Rada Społeczna przy KRS

- organ doradczy, szczególnie w sprawach dotyczących rozpatrywania i oceny kandydatów na sędziów i asesorów;

- składa się 10 członków;

- w skład wchodzą przedstawiciele: Naczelnej Rady Adwokackiej, Krajowej Rady Radców Prawnych, Krajowej Rady Notarialnej, Krajowej Rady Komorniczej, Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Rzecznika Praw Obywatelskich, Krajowej Rady Prokuratorów przy Prokuratorze Generalnym, Rady Działalności Pożytku Publicznego (ta Rada wskazuje przedstawicieli trzech organizacji pozarządowych);

- kadencja trwa 4 lata - równolegle do kadencji KRS;

- zapewnia otwarty udział organizacji obywatelskich i zawodowych w monitorowaniu i formułowaniu strategii reform w sądownictwie.

Państwowa Komisja Wyborcza ogłasza wyniki wyborów na podstawie protokołów ze wszystkich komisji skrutacyjnych. Kadencja KRS rozpoczyna się kolejnego dnia po ogłoszeniu wyniku wyborów.