In Memoriam Reinder Hoekzema, 1945 - 2024

In december 2024 overleed Reinder Hoekzema. Van 1979 tot 2001 was hij vakbondsbestuurder bij de Vervoersbond NVV, later FNV Bondgenoten. Vóór 1979 werkte hij als centralist bij de Groninger Taxicentrale. Vanaf 2001 was hij manager openbaar vervoer bij Arriva.

De foto van acties in het openbaar vervoer is van de voorkant van het boek "Vakbondswerk doe je met z'n allen".
Een biografie van vakbondsbestuurder Reinder Hoekzema.

Hoekzema vond dat vakbondsbestuurders eerst maar eens met "hun poten in de klei" moesten hebben gestaan voor ze bij de bond kwamen. Eerst zelf arbeider zijn geweest en praktijkervaring met werkgevers opbouwen. Zo had hij het zelf ook gedaan. Op zijn 14e ging hij al werken, eerst een jaar bij een drukkerij en daarna als fotograaf. Dat laatste, fotograaf, zag hijzelf als zijn eigenlijke vak. Na zijn militaire diensttijd had hij verschillende baantjes in de horeca en opnieuw als fotograaf. In 1973 werd hij centralist bij de Groninger Taxicentrale, de GTC, destijds het enige taxibedrijf in de stad. Hij draaide daar een 4-ploegendienst met een 40-urige werkweek. De taxichauffeurs draaiden ploegendiensten van gemiddeld 48 uur.

Grote staking, aftrap voor vakbondswerk

Bij de GTC was Hoekzema betrokken bij twee grote stakingen. Een tiendaagse staking in 1974 en een tienweekse staking in 1977. De inzet was steeds het loon. De chauffeurs kregen provisie over het opgereden bedrag en dat kwam nauwelijks boven het minimumloon uit. Genoeg reden om actie voor loonsverhoging te voeren. De staking van 1974 bleek voor Hoekzema de aftrap van zijn vakbondswerk. Hij werd kaderlid. Hij ging aan de slag met ledenspreekuren, scholing voor de leden, een afdelingsblad en werd zowel regionaal als landelijk actief in de taxisector van de bond.

Vanaf 1979 vakbondsbestuurder

Hoekzema viel op. In 1979 werd hij gevraagd te solliciteren als bestuurder van de Vervoersbond NVV en startte hij eind dat jaar op de standplaats Amsterdam. In 1981 kon hij terug naar Groningen om daar in de transportsector aan de slag te gaan. Nationaal en internationaal transport. Een sector met grote en veel kleine bedrijven en voor een deel louche als het om de beloning ging. Uren, overuren en wachturen die niet betaald werden. Niet de juiste toeslagen krijgen of de juiste loontrede. Dat kon op jaarbasis al snel om duizenden guldens gaan en de kunst was het dat alsnog betaald te krijgen. Dan zocht hij de werkgever op en dreigde zo nodig met een rechtszaak.

Scholing

Voor Hoekzema was het gesjoemel met lonen reden de werknemers in hun kracht te zetten. Opnieuw maakte hij werk van scholing. Met de chauffeurs en hun partners de cao doorploegen en die te vergelijken met de gedraaide uren en loonstroken. Vervolgens konden de leden goed beslagen de werkgever van repliek dienen als die de cao onjuist toepaste.

Wereldnieuws

Hoekzema kreeg grote bekendheid als actieleider bij transportstakingen in 1985 en 1989. In 1985 waren er grootschalige cao-stakingen compleet met wegafsluitingen en grensblokkades. Wereldnieuws werd het. Amerikaanse tv-zenders kwamen met live reportages over de blokkades van de truckers bij de grensovergangen in Groningen en Drenthe waar geen vrachtwagen meer doorheen kon. De werkgevers dwongen echter via de rechter af dat blokkeren verboden werd. Staken mocht wel, maar dan bij de bedrijven. Dat leidde tot grote frustratie bij de truckers die er in 1989 bij het volgende cao-conflict des te harder in gingen.

Openbaar vervoer en taxivervoer

Hoekzema was ook vakbondsbestuurder voor openbaar vervoer en taxivervoer. Twee verschillende werelden. Taxivervoer met toen een lage landelijke organisatiegraad. Openbaar vervoer met een organisatiegraad van bijna 100% en bijna allemaal lid van de FNV. In de jaren negentig kon Hoekzema zijn ervaring met de stakingen van de truckers en zijn talent voor het genereren van media-aandacht goed gebruiken in het openbaar vervoer.

Paars

"Paars", de kabinetten Kok van PvdA, VVD en D66 (1994-2002) voerde de marktwerking in het openbaar vervoer in en ging vervoersconcessies aanbesteden. Maar Paars wilde niet regelen dat de betrokken werknemers automatisch naar de nieuwe vervoerder zouden gaan. De ministers Smit-Kroes en Jorritsma lagen dwars. De werknemers pikten dat uiteraard niet en gingen aangevoerd voor Hoekzema over tot acties. Uiteindelijk dwong de bond in 2000 de wettelijke overgang van de werknemers naar de nieuwe concessiehouder via de rechter af.

Solidariteit

Actievoeren en staken doen werknemers als de werkgevers ze piepelen en ze gekrenkt zijn, meende Hoekzema. Maar staken was niet de kern van het vakbondswerk, zei hij: de basis zat hem in solidariteit, in je samen organiseren en in, wat hij noemde, kameraadschap. En die vond je bij het werk in de bedrijven samen met de leden: "Kameraadschap is de kurk waarop het vakbondswerk drijft."

Bron:
Ed van Eijbergen & Gerda Bosma. Vakbondswerk doe je met z'n allen. Een biografie van vakbondsbestuurder Reinder Hoekzema. Groningen, 2005, 110 pagina's. De foto van acties in het openbaar vervoer is van de voorkant van dit boek.

Tekst:
Nieuwsredactie FNV Noord
Janwillem Compaijen